Nieuwe eindtermen VCA vanaf 1 januari 2026

Vanaf 1 januari 2026 gelden er nieuwe eindtermen VCA voor alle VCA-examens (Basis, VOL en VIL-VCU). Dit betekent dat de exameneisen volledig zijn vernieuwd om beter aan te sluiten bij wat werknemers écht tegenkomen op de werkvloer. In plaats van veel theoretische details komt de nadruk nu op praktische veiligheid: minder boekkennis, meer toepassing in de praktijk.

Deze wijzigingen VCA 2026 hebben gevolgen voor hoe jij je voorbereidt op het VCA-examen. In dit kennisbankartikel geven we een deskundige uitleg en beantwoorden we belangrijke vragen over de nieuwe toetstermen VCA basis, de invoering per 2026 en de impact op VCA-opleidingen in Noord-Nederland.

Waarom nieuwe eindtermen VCA vanaf 2026?

Waarom wordt VCA in 2026 vernieuwd? Er waren een paar duidelijke aanleidingen voor deze update van VCA-ETT 2.0 naar ETT 3.0:

• Niet brancheneutraal genoeg: Onderdelen van de oude VCA lesstof sloten niet aan bij alle sectoren. Veel termen en voorbeelden waren vooral petrochemisch (bijv. werkvergunningen, kolomboormachines, steekflenzen), waardoor kandidaten uit de bouw, schoonmaak of groenvoorziening zich er moeilijk in herkenden. Iemand uit de schoonmaakbranche heeft bijvoorbeeld weinig aan kennis over kolomboormachines, omdat dat in zijn werk niet voorkomt. Dit maakte delen van het examen minder relevant en onnodig moeilijk.
• Te theoretisch: De oude examens bevatten vragen over droge theorie en definities die je uit je hoofd moest leren, zonder directe link met de praktijk. Denk aan vragen over doelstellingen van V&G-wetgeving of milieuwetgeving – belangrijk, maar niet meteen toepasbaar op de werkvloer. Zulke vragen sloten niet goed aan bij de belevingswereld van kandidaten en voelden erg abstract aan.
• Specialistische taken inmiddels apart opgeleid: Sommige specifieke veiligheidsrisico’s (bijv. lasten aanslaan, hijsen, werken met bepaalde machines) vereisen tegenwoordig een aparte vakopleiding. Toch zaten hierover vragen in VCA, wat de suggestie wekte dat je na VCA-examen die handelingen veilig kunt uitvoeren. In werkelijkheid mag je bijvoorbeeld niet zomaar hijsen of een last aanslaan enkel met een VCA-diploma – daar is aanvullende training voor nodig. De VCA-inhoud moest dus worden opgeschoond om deze “schijnveiligheid” te voorkomen.

Kortom, aanpassing van de huidige examens was noodzakelijk en wenselijk. Om deze aandachtspunten te adresseren heeft de SSVV de VCA-ETT 3.0 ontwikkeld. Deze nieuwe eind- en toetstermen zorgen dat de examens brancheneutraal en praktijkgerichter worden. De focus ligt op het bewust zijn van gevaren, risico’s herkennen en weten welke veiligheidsmaatregelen nodig zijn – ongeacht of je in de bouw, chemie of agrarische sector werkt.

Belangrijkste wijzigingen VCA 2026 (VCA-ETT 3.0)

De overgang naar VCA-ETT 3.0 brengt een aantal concrete veranderingen met zich mee. Hieronder een overzicht van de belangrijkste wijzigingen VCA 2026 per 1 januari 2026:

• Examen wordt volledig branche-neutraal

  • Alle VCA-examens krijgen dezelfde basisinhoud die voor alle branches relevant is. Het aparte B-VCA Groen-examen vervalt dus helemaal. Voortaan is er één uniforme toets voor iedereen – of je nu hovenier, bouwvakker of petrochemisch medewerker bent. (Heb je al een VCA-Groen diploma op zak? Dat blijft gewoon geldig tot de vervaldatum.)

• Meer praktijk, minder theorie

  • De vernieuwde toetstermen leggen de nadruk op inzicht en toepassen in plaats van feitjes stampen. Kandidaten krijgen herkenbare praktijksituaties en moeten laten zien dat ze veilig handelen in plaats van alleen regels citeren. Moeilijke definities en theoretische begrippen hoef je niet meer woordelijk uit het hoofd te leren – die kennis wordt voortaan als “vereiste voorkennis” gezien en niet rechtstreeks getoetst. Het examen vraagt dus meer naar risicoherkenning en het inschatten van juist gedrag, in plaats van het opdreunen van definities.

• Nieuwe inhoud en thema’s toegevoegd

  • De arbeidshygiënische strategie (bronaanpak, collectieve maatregelen, individuele maatregelen, PBM) maakt nu deel uit van de lesstof. Ook is er extra aandacht voor actief veiligheidsgedrag, zoals het nut van een LMRA (Last Minute Risk Analysis) en het houden van een goede toolboxmeeting. Noodprocedures en incidentenbestrijding zijn nieuw toegevoegd: cursisten moeten weten wat te doen bij brand, explosie of een ongeval, inclusief waar verzamelplaatsen zijn en hoe te alarmeren. Dit zijn onderwerpen die in de vorige eindtermen minder nadruk kregen.

• Algemene veiligheidsprincipes i.p.v. niche-kennis

  • Zeer specialistische details worden geschrapt of algemeen gemaakt. Bijvoorbeeld “werkvergunning” is nu onderdeel van het bredere thema afspraken over veilige werkuitvoering voor alle sectoren. En specifieke kennis over hijsgereedschappen is beperkt tot “veilig werken in de buurt van hijswerkzaamheden” – zelf hijsen/aanslaan valt buiten VCA tenzij je daar apart voor bent opgeleid. Hierdoor krijgt iedereen de basisprincipes mee, zonder te suggereren dat je zonder meer complexe taken mag doen met alleen een VCA-diploma.

• Minder vragen voor VOL-VCA en VIL-VCU

  • De examens voor leidinggevenden (VOL) en intercedenten (VCU) worden compacter. In plaats van 70 vragen krijg je 60 vragen en de examentijd wordt naar verwachting 60 minuten (voorheen 75 min). Het doel is om ook leidinggevenden vooral praktisch inzicht te laten tonen in plaats of lange theoretische toetsen af te leggen. Basis VCA blijft bestaan uit 40 vragen in 60 minuten, hier verandert de examenduur dus niet. Belangrijk: de slagingseis blijft 65% correct beantwoorde vragen, net als voorheen.

• Modernere vraagvormen en taal

  • VCA-examens worden minder talig en bevatten meer visuele ondersteuning. Verwacht bijvoorbeeld meer plaatjes of praktijkafbeeldingen bij vragen, zodat ook minder taalvaardige kandidaten de situatie begrijpen. De vraagstelling wordt eenvoudiger geformuleerd (zonder vakjargon waar mogelijk) en er komt focus op wat jij zou doen in een situatie. Hiermee wil men moeilijk lerende cursisten tegemoetkomen, terwijl het veiligheidsniveau gelijk blijft.

Deze wijzigingen sluiten aan bij een bredere trend om VCA begrijpelijker én relevanter te maken voor iedereen. Het resultaat is dat het examen vanaf 2026 beter toetst of je veilig kunt werken in plaats van of je een boek uit je hoofd hebt geleerd. SSVV benadrukt dat samenwerken aan veiligheid en eigen verantwoordelijkheid centraal staan in ETT 3.0.

Nieuwe toetstermen VCA Basis

Wat betekenen de nieuwe eindtermen concreet voor Basisveiligheid VCA (B-VCA)? Goed nieuws: de omvang en vorm van het B-VCA examen blijven vertrouwd. Je krijgt nog steeds 40 vragen en 60 minuten tijd, en je VCA-diploma blijft 10 jaar geldig zoals voorheen. Wel is de inhoud van VCA Basis opgefrist en gemoderniseerd. Enkele opvallende veranderingen in de toetstermen voor B-VCA:

• Meer algemene werkgeversverplichtingen

  • Voorheen leerden basis-kandidaten vooral over hun eigen plichten. Nu is expliciet een toetsterm toegevoegd over “algemene verplichtingen van de werkgever”, afkomstig uit het VOL-VCA, zodat ook een basismedewerker weet wat hij van zijn werkgever mag verwachten op gebied van veiligheid. Dit maakt de cursus completer: veiligheid is tenslotte een gedeelde verantwoordelijkheid.

• Brancheneutrale voorbeelden

  • De leerstof is ontdaan van overly specifieke voorbeelden die niet elke werknemer tegenkomt. Bijvoorbeeld, kennis over kolomboormachines of explosiegevaarlijke omgevingen komt niet meer als apart toetspunt terug voor iedereen. Zulke gespecialiseerde zaken worden hooguit nog als voorbeeld genoemd, niet als iets dat je zelf moet beheersen. Een groenvoorziener hoeft geen details over petrochemische ruimtes te kennen, en een industrie-medewerker geen details over bosmaaien – zolang beiden maar de gemeenschappelijke basisprincipes van gevaarherkenning kennen.

• Risicovolle taken uitgelicht i.p.v. getoetst

  • Taken als lassen, sloopwerk of werken in besloten ruimtes golden vroeger als examenstof, maar nu beschouwt men deze als “risicovolle taken” die alleen mogen worden uitgevoerd na aanvullende opleiding. In de nieuwe toetstermen leert een B-VCA kandidaat wel dát zulke werkzaamheden risicovol zijn en extra maatregelen vergen, maar er komen geen detailvragen meer over (bijv. “welke lashandeling…?”). Hierdoor krijgt de cursist de juiste boodschap: voor specialistische klussen is een aanvulling op VCA nodig, buiten het VCA-examen om.

• Focus op dagelijkse praktijk

  • De VCA Basis leerstof draait nu om situaties die iedereen kan meemaken op het werk. Denk aan veilig werken op hoogte, machines veiligstellen (energievrij maken met LOTOTO) of het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Deze onderwerpen stonden al in VCA, maar worden nu concreter en universeler behandeld. Zo leert men bijvoorbeeld dat hoogwerkers en steigers alleen door opgeleide mensen bediend of opgebouwd mogen worden, zonder in te gaan op alle technische details daarvan. Het resultaat is een praktischer cursus waarin elke deelnemer zich kan herkennen.

Bottom line voor B-VCA: de kern van wat je leert – veilig en gezond werken – blijft hetzelfde, maar de nieuwe toetstermen VCA Basis brengen het dichter bij jouw eigen werkomgeving. Je hoeft minder zinloze theorie te blokken en krijgt meer hands-on kennis die direct toepasbaar is. Voor kandidaten  betekent dit dat de VCA-cursus relevanter en leuker wordt, zonder dat het examen moeilijker wordt. Sterker nog, veel cursisten vinden praktijkgerichte vragen prettiger te begrijpen dan droge theorie.

(Let op: Heb je vóór de jaarwisseling al een B-VCA e-learning of lesboek doorgenomen dat gebaseerd is op de oude eindtermen? Zorg dan dat je het actuele materiaal in handen krijgt als je examen ná 1 januari 2026 doet. De stof is veranderd, dus werken met verouderd lesmateriaal kan tot onaangename verrassingen leiden in het examen.)

Gevolgen voor VCA-opleidingen in Noord-Nederland

Wat betekenen deze wijzigingen voor VCA-opleidingen? Als je in Noord-Nederland (provincies Drenthe, Groningen, Friesland) een VCA-cursus volgt of aanbiedt, is het belangrijk om per 2026 up-to-date te zijn. HOC Opleiding & Training heeft de lesprogramma’s daarom volledig afgestemd op VCA-ETT 3.0. Concreet houdt dit in:

• Actuele lesstof

  • Al onze VCA-opleidingen – van de eendaagse B-VCA cursus tot VOL-VCA voor leidinggevenden – zijn vernieuwd volgens de wijzigingen VCA 2026. Cursisten krijgen lesmateriaal dat de nieuwste eindtermen dekt, inclusief de nieuwe onderwerpen (denk aan LMRA, arbeidshygiënische strategie, noodprocedure-case studies). Verouderde hoofdstukken over puur theoretische kennis zijn ingekort of vervangen door praktijkcases die in Noordelijke sectoren herkenbaar zijn.

• Praktijkgerichte aanpak

  • In onze trainingen besteden we extra aandacht aan het herkennen van risico’s op de werkvloer en het nemen van de juiste maatregelen. Dit sluit aan bij de nieuwe examenvragen. Bijvoorbeeld, tijdens de cursus oefenen we met het beoordelen van situaties: “Wat zou jij doen als…?”. Ook organiseren we interactieve toolbox-oefeningen en mini-RI&E’s. Zo bereiden we cursisten optimaal voor op het vernieuwde examen én op veilig werken daarna.

• Geen extra belasting voor cursisten

  • Hoewel de inhoud veranderd is, blijft de cursusduur en opzet hetzelfde. Je kunt bij HOC nog steeds in één dag je VCA Basis of VOL behalen (inclusief examen aan het eind van de dag). Het examen zelf wordt door erkende exameninstanties volgens de nieuwe normen afgenomen – wij regelen dat alles voldoet aan SSVV-eisen. Door de brancheneutrale insteek is de VCA-training nu relevanter voor diverse bedrijven in Noord-Nederland, van industrie in Groningen tot bouw en techniek in Friesland.

• Huidige diploma’s blijven geldig

  • Bedrijven en werknemers met een geldig VCA-diploma hoeven níet halsoverkop opnieuw examen te doen. Een behaald diploma behoudt zijn geldigheid van 10 jaar, ook na de invoering van de nieuwe eindtermen. Wel adviseren we om bij hercertificering (eens per 10 jaar) of nieuwe medewerkers direct met het nieuwe materiaal te werken. Bovendien kan het handig zijn om in toolboxmeetings alvast de nieuwe inzichten te delen – zo profiteert de hele organisatie van de verbeterde aanpak.

Als opleider in Noord-Nederland merkt HOC dat veel B2B-klanten deze verandering verwelkomen. De VCA-cursus wordt immers meer to-the-point voor de werkzaamheden in bijvoorbeeld de Eemsdelta-industrie, de Groningse bouw of de Friese installatiesector. De drempel voor cursisten die “niet zo goed met theorie” zijn, wordt lager doordat er minder wollige kennisvragen zijn. Uiteindelijk is het doel van VCA 3.0 om veiligheidsbewustzijn te verhogen op elke werkplek – iets waar werkgevers in Noord-Nederland net zoveel belang bij hebben als elders in het land.

Tip: plan je VCA-examen in 2026 op tijd, want bij nieuwe examenvormen kan het in het begin drukker zijn (mensen stellen examen soms uit tot de nieuwe versie). HOC Opleiding & Training verzorgt wekelijks examendata in de regio en helpt desgewenst met een proefexamen zodat je vertrouwd bent met de vraagstelling volgens ETT 3.0.

FAQ over de nieuwe VCA-eindtermen

Wanneer gelden de nieuwe VCA eindtermen?

De nieuwe eind- en toetstermen VCA (ETT 3.0) gelden in Nederland vanaf 1 januari 2026. Dit betekent dat alle Nederlandstalige VCA-examens (Basis, VOL, VIL) die op of na 1-1-2026 worden afgenomen, gebaseerd zijn op de vernieuwde eindtermen. Examens tot en met 31 december 2025 vallen nog onder de “oude” ETT 2.0. Let op: de anderstalige VCA-examens (bijvoorbeeld in Engels, Duits of Pools) worden iets later aangepast in 2026. Hierover communiceert SSVV nog apart, maar verwacht wordt dat deze vertalingen in de loop van 2026 beschikbaar komen.

Wat zijn de belangrijkste wijzigingen VCA 2026?

De VCA-examens veranderen op een paar essentiële punten per 2026:

• Inhoud branche-neutraal: Het examen is algemeen toepasbaar gemaakt voor alle sectoren. De aparte VCA Groen variant verdwijnt dus, en petrochemie-specifieke onderwerpen worden algemener verwoord.

• Meer praktijkgerichte vragen: Minder theorie uit het hoofd leren, meer inzichtsvragen. Kandidaten moeten risico’s herkennen en aangeven wat veilig handelen is in situaties, in plaats van definities opsommen.

• Nieuwe onderwerpen: Er komt extra stof bij over o.a. de arbeidshygiënische strategie (volgorde van maatregelen nemen), noodprocedures bij incidenten, en het belang van LMRA en toolboxmeetings.

• Kortere VOL/VIL-examens: Het VOL-VCA en VIL-VCU examen gaat van 70 naar 60 vragen (examenduur rond 60 minuten). B-VCA blijft 40 vragen in 60 minuten. De cesuur blijft 65% goed voor slagen.

• Geen gespecialiseerde toetsing: Detailkennis over bijvoorbeeld hijsen, lassen of wetgeving wordt minder getoetst. De focus ligt op algemene veiligheidsmaatregelen; specifieke handelingen vereisen toch aparte certificaten buiten VCA om.

Wat is VCA-ETT 3.0?

VCA-ETT 3.0 is de nieuwe set Eind- en Toetstermen voor het VCA-examen per 2026. ETT staat voor Eindtermen en Toetstermen – dit document beschrijft wat een kandidaat moet kennen (eindtermen) en meer in detail *welke kennispunten of vaardigheden daaronder vallen (toetstermen)ssvv.nl. Versie 3.0 is een volledige herziening van de vorige versie 2.0, die jarenlang gold. In VCA-ETT 3.0 zijn circa 20 toetstermen aangepast of nieuw toegevoegd, terwijl andere licht zijn gewijzigd. De SSVV heeft ETT 3.0 ontwikkeld om de examenstof brancheneutraal en praktischer te maken, zodat het examen beter aansluit bij de werkelijkheid op de werkvloer. Met andere woorden: VCA-ETT 3.0 is het “curriculum” waar het VCA-examen vanaf 2026 op gebaseerd is. Voor cursisten betekent dit een iets andere nadruk in de leerstof, maar hetzelfde einddoel: kunnen aantonen dat je veilig werkt en denkt.

Wat zijn de nieuwe toetstermen VCA Basis?

De nieuwe toetstermen voor VCA Basis richten zich meer op algemene veiligheidsthema’s die in alle branches van belang zijn. Enkele voorbeelden van veranderingen:

• B-VCA kandidaten moeten nu ook de verplichtingen van een werkgever kennen richting werknemers (denk aan het beschikbaar stellen van PBM, zorgen voor een veilige werkplek, enz.). Voorheen lag de nadruk vooral op plichten van de werknemer zelf.
• Onderwerpen als werken met specifieke machines (bv. kettingzagen, lassers) zijn versimpeld tot de kern: herkennen van gevaren en algemene veiligheidsmaatregelen bij zulke werkzaamheden. De details (zoals technische bediening) worden niet meer op kennis getoetst, omdat die pas relevant zijn als je zo’n taak werkelijk gaat uitvoeren met aparte training.
• Risicovolle taken (bijvoorbeeld lassen, sloopwerk, graven) worden nu benoemd als iets waar je extra voor opgeleid moet zijn. Je krijgt vragen over welke risico’s erbij horen en dat je zo’n taak alleen mag doen na aanvullende instructie – maar geen specifieke vragen meer over de technieken zelf.
• Verder komt er meer aandacht voor praktijkcases: situaties die een basiswerker kan meemaken. Bijvoorbeeld vragen over het veiligstellen van een machine voordat je onderhoud pleegt (energiebron uitschakelen, lockout-tagout) in plaats van theoretische vraagjes over bijvoorbeeld de definitie van “steekflens”. Die term steekflens zou hoogstens nog als voorbeeld genoemd kunnen worden, maar niet meer als iets wat je uit je hoofd moet leren.

Samengevat: je leert met VCA Basis 3.0 nog steeds alle essentiële zaken over veilig en gezond werken, maar de toon en focus zijn anders. Meer “dit is een onveilige situatie, wat doe je?” en minder “wat betekent dit woord?”. De examenvragen voor B-VCA zullen daardoor voor veel mensen logischer en herkenbaarder zijn.

(Overigens: het aantal vragen (40) en de tijdsduur (60 minuten) voor het B-VCA examen blijven gelijk. Ook kun je bij B-VCA nog steeds kiezen voor een voorleesexamen als lezen lastig is. Die praktische zaken veranderen dus niet.)

Conclusie

De invoering van de nieuwe eindtermen VCA vanaf 2026 is een positieve ontwikkeling die VCA-certificering up-to-date houdt. Examens worden relevanter, korter voor leidinggevenden, en beter afgestemd op diverse werkvelden – van bouwplaatsen in Groningen tot installaties in Drenthe en scheepswerven in Friesland. Voor werkgevers en werknemers betekent dit uiteindelijk veiligere werkpraktijken, omdat VCA-diploma’s voortaan meer gericht zijn op doen in plaats van alleen weten.

HOC Opleiding & Training helpt u graag om moeiteloos over te stappen naar deze nieuwe VCA-standaard. Onze cursussen zijn volledig voorbereid op VCA-ETT 3.0, inclusief actueel lesmateriaal en proefexamens volgens de nieuwe stijl. Zo kunt u met een gerust hart het examen tegemoet zien, wetende dat u precies weet wat er verandert in VCA 2026 en hoe u daarop bent voorbereid.

Bekijk ons trainingsaanbod voor de verschillende VCA-opleidingen of neem vrijblijvend contact op voor advies op maat. Samen zorgen we ervoor dat jij en je team ook na 1 januari 2026 veilig en gecertificeerd aan de slag kunnen!